Paul Goble, 16 Kasım 2016
Etnik Ruslar’ın tüm ülkenin yerli halkı ilan edilmesi tartışması başlayınca Saha halkı yaşadığı bölgenin yerli halkı ilan edildi. Geç Sovyet döneminin egemenlik geçidi gibi olmasa da Saha Cumhuriyetinin kararı Rus olmayan diğer halkları etkilemiş görünüyor.
Rusya Federasyonunu ulus-devlete dönüştürme çabaları karşısında Rus olmayan halkların tepkisiz kalmayacaklarının yeni bir örneğiyle karşı karşıyayız.
Bir yandan benzersiz konumlarını gündeme getirecekler ve Rusya’nın mevcut sınırları içinde kalabilmesi için federalizmin önemini hatırlatacaklar.
Diğer yandan Rus olmayan cumhuriyetlerden birinin yaptıkları (birçok durumda Tataristan veya bu durumda Saha) diğerlerine de örnek olacak ve geç Sovyet döneminde Baltık halk cephelerinin yarattığı domino etkisini anımsatan sahnelere tanık olunacak.
Çerkes aktivistler Eylül ayında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya Federasyonu hükümeti ve Krasnodar Kray yönetimine hitaben kaleme aldıkları bildirgeyi sanal ortamda imzaya açtılar. Çerkeslerin (Adığelerin) Krasnodar Kray’ın yerli halkı olarak tanınması için çağrıda bulundular.
Başvuruya change.org/p/правительство-россии-признание-адыгов-коренным-народом-краснодарского-края-пусть-справедливость-восторжествует adresinden ulaşılabilir. Belge Artur Priymak tarafından eleştirel bir bakış açısıyla eadaily.com/ru/news/2016/11/15/pole-riskov-dlya-kavkaza-cherkesy-vdohnovilis-yakutskim-uspehom adresinde yorumlanmış.
Başvuruda şu ifadeler yer alıyor: “Krasnodar Kray’ın Karadeniz kıyı bölgesinde bulunan kentlerin ve ırmakların çoğu Çerkesce adlara sahip. Çerkesler orada kadim zamanlardan beri yaşadılar. Kray yönetimi Çerkesleri şu ana kadar yerli halk olarak tanımış değil. Bu gerçeğin tanınmasından başka bir şey istemiyoruz.”
Devam ediyor: Bu hak teslim edilirse Çerkesler “tarihte yeni bir sayfa açacaklar ve minnet içinde yaşayacaklar! Sportif alanda ve savaşlarda sevgili ülkelerinin onurunu yücelttiler. Yüce ülkemiz şimdi Çerkeslerle orta yolda buluşsun ve bu gerçeği tanısın. Adalet tecelli etsin!”
Priymak’a göre başvuru başlangıçta pek ilgi görmemiş. Saha yargısının kararından sonra – Rusların saldırılarına rağmen – ilgi artmış.
(Saha Mahkemesi kararı için bakınız: windowoneurasia2.blogspot.com/2016/10/sakha-constitutional-court-rules-all.html; Rus olmayan cumhuriyetlerin tamamının dağıtılması önerisi dahil olmak üzere etnik Rusların tepkileri için bakınız: windowoneurasia2.blogspot.com/2016/10/sakha-chukotka-and-nenetsia-must-be.html.)
Priymak başvurunun sadece Krasnodar Krayı kapsadığının altını çiziyor. Ancak Moskova’nın bu talebi kabul etmesi halinde Rus istilasından önce Çerkesya toprakları olan diğer bölgelerin de gündeme geleceği uyarısında bulunuyor.
Bu iddiasını Kasım 2011 tarihli belgeye dayandırıyor. “Otohton Çerkes halkının kendi kaderini tayin ve devlet kurma hakkı bildirgesi” Birleşmiş Milletlerin 2007 yılında “yerli halkların hakları beyannamesini” yayınlaması üzerine kaleme alınmıştı.
Priymak’a göre 2011 tarihli belge “Krasnodar Krayın, Adigey’in, Kabardey-Balkar’ın tamamını; diğer Rusya topraklarının bazı parçalarını; Abhazya Cumhuriyetinin bir kısmını” içine alacak şekilde tarihi Çerkesya’yı tanımlıyor.
Belge Çerkeslerin topraklarını asla isteyerek terk etmediklerini veya sınırlarının değiştirilmesine razı olmadıklarını duyuruyor.
Priymak Rusya’nın Çerkeslere taviz vermesi halinde yeni taleplerin geleceği, 1864 yılında yaşananların sürgün ve soykırım olarak tanınmasının isteneceği uyarısında bulunuyor.
Bu durumda Kuzey Kafkasya’nın istikrarsızlaşacağı sonucuna varıyor. Kanaatini etnik Ruslar dahil olmak üzere diğer halkların Çerkeslerin taleplerine karşı çıkacağı inancına dayandırıyor.
Çeviri: Dr. Ömer Aytek Kurmel