Siyasal Reform Yapılmaması Karaçay-Çerkes Cumhuriyetini İstikrarsızlaştırıyor

Adığe Xase gençlik kolu başkanı Timur Jujuyev

Valery Dzutsev,6 Temmuz 2015 

Çerkes örgütü Adığe Xase 27 Haziran’da Karaçay-Çerkes’te bir konferans düzenledi. Katılımcılar cumhuriyet yönetimini Çerkes köylerini sistematik olarak ihmal etmekle, Çerkes şirketlerine rutin biçimde ayrımcılık uygulamakla ve işe alımda sülalecilik yapmakla suçlayarak olağanüstü Çerkes konferansı yapılması çağrısında bulundular. Aktivistlere göre Çerkes gençleri kronik işsizlik yüzünden Rusya’nın başka bölgelerine göç ediyor (onkavkaz.com, 30 Haziran). 

Karaçay-Çerkes kuzeybatı Kafkasya’da yer alan küçük ama etnik bakımdan parçalı bir cumhuriyet. Türk-dilli Karaçaylar çoğunluğu oluşturuyor. Etnik Ruslar ikinci, Çerkesler üçüncü sıradalar. Abazalar ve Nogaylar siyasi önemi haiz diğer gruplar. 

Karaçaylar ve Çerkesler cumhuriyete adını veren halklar olsa da siyasi hayata Karaçaylar hakim. Etnik Ruslar cumhuriyet nüfusunun yaklaşık üçte birini oluşturmalarına karşın siyaseten etkisizler. Sayıca küçük Abazalar ve Nogaylar kendi özerk bölgelerine sahipler.  

Siyasal mücadele Karaçaylar ve Çerkesler arasında yaşanıyor. Etnik gerilim Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti’ni 1999 başkanlık seçim kampanyası sırasında iç savaşın kenarına getirdi. Bazı uzmanlar yeniden etnik çatışma yaşanabileceği uyarısında bulunuyorlar.


Cumhuriyet makamlarının köklü Çerkes ailesi Derev’ler üzerinde kurmak istediği baskı gerilimi artırdı. Federasyon Konseyi (Rusya parlamentosu yüksek kanadı) üyesi Vyacheslav Derev halkın desteğini arkasına almak istedi (politika09.com, 29 Haziran). Adığe Xase gençlik kolu başkanı Timur Jujuyev cumhuriyetin başı Raşit Temrezov’a Çerkes liderlerine saygı göstermesi uyarısında bulundu. Jujuyev “seçkinlerin kavgası ilk bakışta sıradan insanları ilgilendirmez gibi görünüyor. Oysa seçkinler halklarının çıkarlarını savunuyor. Seçkinlerin belli bir etnik grupla özdeşleşmiş işletmeleri iflas ederse sıradan insanlar işsiz kalır. Dolayısıyla seçkinlerimizi korumakta kararlıyız” dedi. Çerkes gençlik liderine göre Karaçay makamlarla Çerkes şirketleri arasındaki gerilimin dışında, Karaçay sülaleler arasında da kaynak paylaşımı için mücadele yaşanabilir (Kavkazskaya Politika, 3 Haziran). 

Cumhuriyetteki etnik ilişkilerin politik ekonomisi Derev’lerin Karaçay elitle çekişmesinden daha derine dayanıyor. Çerkes işadamları hükümet ihalelerinin Karaçay hükümet yöneticilerine verilmesinden ve Çerkes işletmelerine taşeron rolünün düşmesinden yakınıyorlar.

Ama bu bilinmeyen bir şey değil. Zaten son gerilim de bundan kaynaklanmıyor. 

Adığe Xase lideri Muhammed Çerkesov “küresel kriz ve yaptırımlar sürerken birçok şirket tek başına ayakta duramayacak kadar zayıfladı” diyor. Sadece küçük işletmeler değil, o zamana kadar kendini güvende hisseden büyük şirketler de değişen ekonomik koşullardan olumsuz yönde etkilenmişler.

Kriz yolsuzluğu da tırmandırmış. Kronik yolsuzluk ve kayırmacılık yanında Rusya’nın büyüyen ekonomik krizi tüm işletmeleri kaynaklar için şiddetli bir rekabete sürüklüyor (onkavkaz.com, 30 Haziran). 

Ekonomik kriz Kuzey Kafkasya’da ülkenin diğer bölgelerinden farklı bir seyir takip diyor. Durgunluk farklı etnik gruplar arasında gerilimi tırmandırıyor. Kuzey Kafkasya cumhuriyetlerinin federal bütçeye bağımlılığı devleti tek gelir kaynağı haline getiriyor. Rakip etnik gruplar için yerel hükümete ve ekonomik kaynaklara hakim olmak yaşamsal önem taşıyor. 

Moskova’nın azalan ekonomik desteğini yaratıcı yöntemlerle gizleme girişimi (Jamestown, 30 Haziran) sorunları çözmeye yetmiyor. Moskova ekonomik krize ilişkin sorunları dürüstçe tartışmak yerine propaganda savaşına başvuruyor. 

Oysa Karaçay-Çerkes örneğinde görüldüğü gibi ekonomik adalet talebi etnik ve siyasal istemlere dönüşüyor. Bu istemlerin yerine getirilmesi siyasal reformlara bağlı. Karaçay-Çerkes’teki ekonomik baskılar ve bununla bağlantılı etnik gerilim ekonomik krizin siyasal reformun önünü açabileceğini gösteriyor.

Çeviri : Dr. Ömer Aytek Kurmel