Ukraynalı pilot Nadejda Savçenko Donetsk kentindeki mahkeme salonunda bulunan cam kafes içinde gülümsüyor.
Başkan Putin Ukraynalı pilot Nadejda Savçenko’yu Amerika’da hapis yatan Rus vatandaşlarıyla takas etmek isteyebilir ama Beyaz Saray’ın buna niyeti yok.
The Moscow Bazenkova, Anastasia Bazenkova, 29 Mart 2016
Başkan Putin Ukraynalı pilot Nadejda Savçenko’yu Amerika’da hapis yatan Rus vatandaşlarıyla takas etmek isteyebilir ama Beyaz Saray’ın buna niyeti yok.
Kremlin’in Savçenko ile Amerikan hapishanelerindeki iki Rus uyruklunun takası için müzakere ettiği haberini Salı günü İnterfax duyurdu. Moskova ve Kiev’deki Amerikalı yetkililer haberi hemen yalanladılar.
Amerika’nın Moskova Büyükelçiliği sözcüsü Will Stevens Salı günü RBC haber sitesine yaptığı açıklamada Washington’un Savçenko’yu Amerika’da hapis yatan Rus vatandaşlarıyla takas etmeyi aklına bile getirmediğini söyledi.
RIA Novosti haber ajansına göre Amerika’nın Ukrayna büyükelçisi Jeffrey Payette teklifi “saçma” olarak niteledi.
Amerika Savçenko’nun yasadışı mahkum edildiğini düşünüyor ve Minsk antlaşmaları doğrultusunda koşulsuz serbest bırakılmasını istiyor.
Dış politika uzmanı Vladimir Frolov Salı günü The Moscow Times sitesine yaptığı açıklamada Kremlin’in Savçenko takası konusunda ciddi olduğunu söyledi. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov Amerika’daki Rus vatandaşlarının serbest bırakılması meselesini Amerikalı meslektaşı John Kerry’in geçen hafta Moskova’yı ziyaretinde gündeme getirmişti.
Rus-Amerikan görüşmelerinin ardından Lavrov geçen Salı basın toplantısında “Kerry Yaroşenko’nun uyuşturucu kaçakçılığından hüküm giydiğini söyledi. Oysa ne Yaroşenko ne de Bout kaçakçılığa bulaştılar. Verilen cezalar orantısızdır” dedi.
Başkanlık sözcüsü Dmitri Peskov Putin-Kerry görüşmesinde Bout ve Yaroşenko’nun mahkumiyetlerinin ele alındığını teyit etti. Peskov’a göre Kremlin iki Rus vatandaşının mahkum edilmesinin yasadışı olduğunu düşünüyor ama takas için kulis yapmıyor.
Ukrayna ve Suriye’deki durumu görüşmek amacıyla Moskova’yı ziyaret eden Kerry – kısa süre önce 22 yıl hapis cezasına çarptırılan – Savçenko’nun yakında Ukrayna’ya döneceğini umduğunu söyledi.
Frolov’a göre Kremlin muhaliflerin casuslarla takasına dayanan Sovyet geleneğini sürdürüyor. Moskova ayrıca Ukrayna ile ilgili konuların Rusya ile Amerika arasında müzakere edilmesi gerektiğine inanıyor.
Vladimir Frolov’un The Moscow Times sitesine yaptığı açıklamaya göre “Savçenko bu durumda var olmayan bir ülkenin elemanı. Asıl pazarlık Rusya ile Amerika arasında yapılıyor” dedi.
Rusya Ulusal Ekonomi ve Kamu Yönetimi Başkanlık Akademisi doçenti siyaset bilimci Yekaterina Schulmann “Rusya Ukrayna’yı Washington’un yönlendirdiği vekil devlet olarak görüyor. Kuklalarla değil kuklacılarla müzakere ediyor” diyor.
Moskova takasa hazır olduğunun işaretlerini Savçenko’nun hüküm giymesinden çok önce vermişti.
Rusya’nın Birleşmiş Milletler Büyükelçisi Vitali Çurkin Mart 2015’te Güvenlik Konseyi toplantısında yaptığı konuşmada Amerika’nın “Rus vatandaşlarını çalmak ve haber alma örgütlerinin kışkırtması sonucunda düzmece cezalara çarptırmak gibi bir alışkanlığı olduğu” görüşünü dile getirdi.
Gazeteci Sergey Parkhomenko’ya göre büyükelçinin hangi Rus vatandaşlarını kastettiğini tahmin etmek zor değildi.
Silah kaçakçısı Viktor Bout 2008 yılında Bangkok’ta tutuklanarak New York’a gönderildi. Terör örgütlerine silah satma suçundan 2011’de 25 yıl hapis cezası aldı. Rus pilot Yaroşenko bir Amerikan mahkemesi tarafından uyuşturucu kaçakçılığından 20 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Savçenko’nun hüküm giymesinden sonra Ukrayna Cumhurbaşkanı Petro Poroşenko Ukraynalı pilotun Rus askeri personeli Aleksander Aleksandrov ve Yevgeni Yerofeyev ile takas edilmesini önermiş ama Kremlin ilgilenmemişti.
Bout ve Yaroşenko’nun Kremlin için daha değerli oldukları anlaşılıyor.
Parkhomenko’ya göre Bout Kremlin’in açıklanmasını istemediği bilgilere sahip olabilir. “Bout bu ölçekte bir silah satışını kendi başına yapamazdı. Suç ortakları vardı. Umutsuzluğa kapılırsa konuşmaya başlayabilir” diye ekliyor.
Frolov Moskova’nın tutumunun Bout ile ilgisi olmadığını ilkesel olduğunu düşünüyor. “Kremlin Amerika’ya Rus vatandaşlarını topraklarına getirerek yargılayama hakkına sahip olmadığını göstermek istiyor. Moskova’nın ödeşme anlayışı bu” diyor.
Savçenko’nun avukatı İlya Novikov Ukraynalı pilotun serbest kalması için en hızlı yolun Yaroşenko ve Bout ile takas edilmek olduğuna inanıyor.
Novikov’a göre Moskova Savçenko karşılığında Amerika’dan bir şey alamazsa Ukrayna’da hapis yatan Rus vatandaşlarıyla takası deneyecek.
Çeviri: Dr. Ömer Aytek Kurmel