Rusya hükümeti Çerkes hareketinin gelişmesini engellemek için önlemler alıyor. Ne var ki hareket Moskova’nın çabalarına rağmen ilerliyor ve Rusya’daki siyasal rejim zayıflayınca sesini daha da yükseltecek.
Adigey’deki Aşırılıkçılıkla Mücadele Merkezi 19 Kasım günü Natpress haber ajansı baş editörü Aslan Shazzo’yu çağırdı. Amaç onunla konuşmaktı. Shazzo’nun polis yetkilileriyle konuşmasından aktardıkları, Rus yetkililerin Çerkes aktivistleri bastırmak için kullandıkları yönetmelere ilişkin ilginç ayrıntılar içeriyor. Shazzo’ya göre konuşmanın konusu Çerkes aktivistlerin “soykırımın” tanınması için yabancı devletlere yaptıkları başvuruydu. Birkaç saat konuşma boyunca yetkili kibar ve saygılı davrandı. Shazzo şöyle diyor : “‘NATO’nun Rusya’ya karşı eylemlerini destekliyor musunuz ?’ gibi kışkırtıcı sorular yine de eksik değildi. Soruya beni daha çok Rusya’nın tutumunun ilgilendirdiğini söyleyerek yanıt verdim. Çerkes ‘soykırımının’ tanınıp tanınmayacağını Rusya’nın tavrı belirleyecek dedim. Rusya’nın Ukrayna ve Kırım’daki eylemlerini kınadığımı da söyledim”. Shazzo Putin yönetimini önceki yönetimle karşılaştırarak Putin Rusya’sının Çerkeslere düşmanca davrandığını dile getirmiş. (natpressru.info, 21 Kasım)
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından Rusya ve Batı’nın ilişkileri kötüleşirken Çerkes aktivistler Rusya’ya karşı çıkan hükümetlerden Çerkes “soykırımını” tanımalarını istemeye başladılar. Rusya’nın 19. yüzyılda Kafkasya’yı istila etmesiyle Çerkes halkının % 90’ı tarihsel topraklarından Osmanlı İmparatorluğu’na sürgün edildi. Çok sayıda Çerkes açlık veya Rus kuvvetlerinin uyguladığı başka yöntemler nedeniyle hayatını kaybetti. Moskova Karadeniz kıyılarını ele geçirebilmek için burada yaşayan Çerkes halkının yaşam koşullarını ortadan kaldırdı.
Son başvuru 11 Kasım’da yapıldı. Aralarında Rusya’nın da olduğu 10 ülkede yaşayan 52 Çerkes aktivist Polonya önderliğine başvurarak Çerkes “soykırımının” tanınmasını istedi. Başvuruda Çerkes davasını desteklemiş Polonyalı aktivistler ve ortak çalışmalar örnek verilerek Polonya hükümetine Çerkes “soykırımını” tanıma çağrısı yapıldı. (natpressru.info, 11 Kasım). Çerkes aktivistler Mayıs ve Haziran aylarında da Ukrayna hükümetinden “soykırımı” tanımasını istemişlerdi. (cherkessia.net, 20 Haziran)
Rusya hükümeti Çerkes aktivistlere tutumunu sertleştirerek karşılık verdi. Mesela bir grup aktivistin Soçi Olimpiyatı’nın başladığı 7 Şubat’ta düzenlediği barışçıl protesto gösterisinden bu yana Rusya baskı uygulamaya devam ediyor. Protesto gösterisinin liderlerinden Andzor Akhokhov dövülme ve işkence görmenin yanında polisin kötü muamelesini dile getirdiği için cezaya çarptırıldı (avrom-caucasus.livejournal.com, 26 Kasım). Polis delilleri karartacak kadar ileri gitti. Sahte oldukları belli olan kanıtlara göre Akhokhov polisin kötü muamelesine ilişkin suçlamalarını geri çekti. Bununla birlikte Akhokhov serbest kaldıktan sonra bağımsız doktorlarca yapılan muayenesinin bulgularını yayınladı. Rapora göre aktivistin vücudunda çok sayıda darp izine rastlanmıştı. (voanews.com, 27 Kasım)
25 Kasım günü Kafkas Dernekleri Federasyonu yönetim kurulu üyesi Erdoğan Boz’un Stavropol bölgesindeki Mineralnye Vodi havalimanından Rusya’ya girişine izin verilmedi. Çerke aktivist dil konferansına katılmak üzere Karaçay-Çerkes’e gidiyordu. Boz’un Rusya’ya sokulmamasının gerekçeleri açıklanmadı. Bununla birlikte Çerkes aktivistlere göre Rusya hükümeti sadece Çerkes aktivistlere değil, bölgenin kötü durumdaki ekonomisine katkı yapabilecek Çerkes iş sahiplerine karşı da yasak konuluyor. (natpressru.info, 26 Kasım) İronik olan, Boz’un üyesi olduğu Kaffed’in son zamanlarda Rusya’nın politikalarını eleştirse de Moskova’ya yakın duran bir örgüt olması. Kabardey-Balkarlı insan hakları aktivisti Valeri Hatajukov –Kabardey-Balkar yönetimiyle iyi ilişkiler içinde olmasına rağmen- Türkiye’ye giderken ve dönüşünde açıklanmayan sebeplerden dolayı sorgulanmıştı. (facebook.com, 1 Aralık)
Rusya hükümetinin Çerkes aktivizmini engellemeye dönük eşgüdümlü çabaları özgün biçimler alabiliyor. Bunlardan birinde hükümet Çerkeslerle ilgili konularda yayın yapan natpress.info sitesini ele geçirdi. Site Sovyet geleneğini anımsatan bir üslupla şöyle yazdı : “NatPress ajansı eski editör Aslan Shazzo’nun eylemlerinden dolayı okurlarından bir kere daha özür diler. Shazzo, Abregov, Kidakoeva [Çerkes aktivistler] gibileri ve Adigey’de az tanınan diğerleri Çerkes halkını ‘günümüz Ukrayna’sına’ benzer bir noktaya itiyorlar. Çerkes halkının Amerikan tarzı demokratikleşmenin sonuçlarını görmesini istiyoruz. Shazzo, Abregov ve benzerleri Amerika’da mülteci statüsü aldılar ve her an kaçmaya hazırlar. Ama biz anayurdumuzu terk etmeyeceğiz. Bu döneklerin müdahalelerini ve kışkırtmalarını reddediyoruz” (natpress.info,2 Ağustos) Aslan Shazzo natpressru.info adıyla yeni bir site kurmak zorunda kaldı.
Rusya’nın bağımsız Çerkes aktivistlerin sitesini ele geçirmesi, değersizleştirmeye çalıştığı bu insanların çalışmalarının Çerkes halkı üzerindeki etkisinin farkında olduğunu gösteriyor. Rusya hükümeti Çerkes hareketinin gelişmesini engellemek için önlemler alıyor. Ne var ki hareket Moskova’nın çabalarına rağmen ilerliyor ve Rusya’daki siyasal rejim zayıflayınca sesini daha da yükseltecek.
Çeviri : Dr. Ömer Aytek Kurmel
Cherkessia.net, 4 Aralık 2014