Karaçay- Çerkes başı Raşit Temrezov
Valery Dzutsati, 18 Kasım 2015
Karaçay-Çerkes başı Raşit Temrezov’un ilk dönemi 2016 yılında sona erecek. Uzmanlara göre sülaleler yeniden atanmasını önlemeye çalışıyorlar.
Temrezov federal makamlarla iyi ilişkiler kurdu. Karaçay-Çerkes’in imajı olumlu. Ama içeride durum hayli gergin. Ekonomik ve siyasi sorunlar tırmanıyor.
Temrezov göreve başladıktan kısa süre sonra Karaçayevsk kenti belediye başkanı Soltan Semyonov’la ters düştü; ama taraflar zamanla uzlaştı. Buna karşılık Temrezov’un başkent Çerkesk belediye başkanı Pyotr Korotchenko’nun yerine arkadaşı Ruslan Tambiev’i getirmekte zorlandığı biliniyor (Onkavkaz.com, 8 Kasım).
Karaçay-Çerkes ayaklanmadan kaynaklanan ölüm veya yaralanma olaylarıyla gündeme gelmiyor ama siyasi şiddet oldukça yaygın. 16 Ekim’de Karaçayevsk belediye meclis üyesi Murat Batchaev (suç dünyasında “Batchai” olarak da biliniyor) Uçkulan köyü başkanı Kaplan Tebuev’e suikast düzenledi (Kavkazskaya Politika, 17 Ekim).
Temmuz 2014’de Karaçay-Çerkes Kültür Bakanının kardeşi PsabydaYevgamukov cumhuriyet parlamentosunun üyesi Muhammed Kunizhev’i öldürdü. 2005-2014 arasında toplam altı parlamenter siyasi cinayetlerde hayatını kaybetti (Politika09.com, 16 Temmuz 2014). Bu rakama ancak Dağıstan’da rastlanabilir. Cinayetler sülaleler arasındaki bitmeyen paylaşım kavgasından kaynaklanıyor.
Sülalecilik Karaçay-Çerkes siyasetinin temel bir gerçeği.Cumhuriyetin önceki liderlerinden Boris Ebzeyev sülalelere meydan okumaya kalkmıştı. Görev süresini tamamlayamadan 2011 yılında devrildi. Anayasa hukuku hocası Ebzeyev hayatının büyük bölümünü Rusya’da geçirmişti. Moskova’nın güvendiği bir isimdi. Bu yüzden Karaçay-Çerkes’e gönderilmişti. Ne var ki atanmasından kısa süre sonra Ebzeyev gerçek dünyanın sorunlarıyla baş etmekte zorlanmaya başladı; yerel seçkinlerle çatıştı.
Raşit Temrezov 2011 yılında Ebzeyev’in yerini aldığında tanınmıyordu. Temrezov eski Karaçay-Çerkes lideri Mustafa Batdyev’indamadıyla yakınlığı sayesinde yükselmişti. Ne var ki Temrezov göreve geldiktensonra hamilerine sırt çevirdi, hem Karaçay hem Çerkes seçkinleri kızdırdı (Onkavkaz.com, 8 Kasım).
Karaçay-Çerkes Dağıstan’ın ardından,Kuzey Kafkasya’da etnik çeşitlilik bakımından ikinci cumhuriyet. Türk-dilli Karaçaylar % 41 ile en kalabalık etnik grup. Etnik Ruslar nüfusun % 32’sini, Çerkesler % 12’sini oluşturuyor. Çerkesler ve Abhazlarla akraba olan Abazinlerin oranı ise % 8. Türk-dilli bir başka etnik grup Nogaylar % 3 ile temsil ediliyor.
Bu çeşitlilik – demokratik kurumların yokluğuyla birleştiğinde – etnik siyaset kaçınılmaz oluyor. Aslında yerel aktivistlerproblemin ne olduğunu biliyorlar. Karaçay Gençlik Birliği başkanı Vladimir Bijiev Politika08.ru sitesine şu açıklamayı yaptı: “Karaçay-Çerkes’te yaşayan halklar pekçok şeyden memnun değiller. Yetkililer sorunlarını çözmedikleri için kendi etnik örgütlerinden medet umuyorlar.” Bazı gözlemcilere göre yerel etnik örgütler siyasi parti işlevi görüyor. Kamusal eylemler yoluyla temsil ettikleri halkların tercihlerini yönetime iletiyorlar (Politika09.com, 10 Kasım).
Karaçay-Çerkes’te gerilimin tırmandığı dönemlerde etnik gruplar hakimiyet kurmak için mücadele ederlerdi. Çekişme en çok Karaçaylar ve Çerkesler arasında yaşanırdı. Siyasi çelişki son yıllarda çok daha karmaşık bir hal aldı. Şimdi Karaçay aktivistler Karaçayların kontrolü altındaki yönetimi eleştiriyorlar. Derev ve Arashukov gibi ileri gelen Çerkes sülaleleri ile cumhuriyetin önceki başı Mustafa Batdyev’in sülalesi güç birliği yaparak Temrezov’un 2016 yılında yeniden atanmasını engellemeye çalışıyorlar(Onkavkaz.com, 8 Kasım). Daha önce BorisEbzeyev’i koltuğundan ettikleri ve ekonomik koşulların kötüleştiği dikkate alındığında başarı şansları yüksek görünüyor.
İlginç olan o ki, Moskova’nın doğrudan seçimi yasaklanmasına rağmen Karaçay-Çerkes’te yarı-demokratik mekanizmalar yok değil. 2013 yılında Raşit Temrezovcumhuriyet başının seçimlerle belirlenmesi yerine atanması düşüncesini desteklemişti (RIA Novosti, 9 Nisan 2013). Oysa halk – veya hiç değilse etkin sülaleler – seçim yapılmadan da Temrezov’u görevini bırakmaya zorlayabilirler.
Çeviri: Dr. Ömer Aytek Kurmel