Çerkes aktivistler ve Ukraynalı destekçileri “soykırım”ın tanınması için çalışmaya devam ediyorlar. Oleg Lyashko’nun başkanı olduğu Radikal Parti üyesi Dmitro Linkoyasa tasarısını 13 Şubat’ta Ukrayna parlamentosuna (Verkhovna Rada) sundu.
Valery Dzutsev, 23 Şubat 2015
Çerkes aktivistler ve Ukraynalı destekçileri “soykırım”ın tanınması için çalışmaya devam ediyorlar. Oleg Lyashko’nun başkanı olduğu Radikal Partiüyesi Dmitro Linkoyasa tasarısını 13 Şubat’ta Ukrayna parlamentosuna (Verkhovna Rada) sundu. Proje 16 Şubat’ta ön inceleme için İnsan Hakları, Ulusal Azınlıklar ve Etnikler Arası Meseleler Komitesi’ne sevk edildi. Lyashko aynı tasarıyı Eylül 2014’de sunmuş, ama Ukrayna parlamentosunun feshedilmesi sonucunda girişim akim kalmıştı.
Proje Ukrayna parlamentosunu “soykırımı” tanımaya ikna etmek için Ukrayna halkının “uluslar hapishanesinde” (Rusya İmparatorluğu ve Sovyetler Birliği) yaşadığı sorunlara gönderme yapıyor.
Başvuruda uluslararası topluluğun Holodomor (1932-1933) açlık-katliamın tanınması için verdiği desteğe dikkat çekiliyor ve aynı desteği başka uluslara vermesi için Ukrayna parlamentosuna çağrı yapılıyor. Ukrayna projesi Çerkes “soykırımı”nın Kabardey-Balkar parlamentosu tarafından 1992, Gürcistan tarafından da 2011 yılında tanındığına işaret ediyor. Yasa tasarısı Ukrayna’da Çerkes soykırımı üzerine uluslararası bir konferans düzenlenmesini ve konunun bilim insanları tarafından tartışılmasını öngörüyor (Mesoeurasia.org, 17 Şubat).
Bir Çerkes sitesinin anketinde 4.200 deneğin yüzde 80’i Ukrayna’nın Çerkes “soykırımı”nı tanımasını destekledi (Aheku.org, 16 Şubat). Ukrayna ile Rusya arasında gerilim sürerken bazı Ukraynalı politikacılar Rusya Federasyonu içindeki mutsuz azınlıklara yönelik daha faal bir politika izlenmesine sıcak bakıyorlar. Çerkes aktivistler ise bu fırsattan yararlanarak soykırımın Sovyet sonrası alanda bir devlet tarafından daha tanınmasını umuyorlar. Çerkes aktivistler ve dostları Mayıs 2014’de Ukrayna hükümetinden Çerkes “soykırımı” tanımasını istemiş ve bir hayli destekçi bulmuşlardı.
Rus subayların ve tarihçilerin 19. yüzyılda kaleme aldıkları çalışmalar Rus ordusunun Çerkesleri tarihsel topraklarından çıkarmak için aşırı gaddarlığa başvurduğu veya büyük gruplar halinde sürgün ettiği konusunda kuşkuya yer bırakmıyor. Rusya’nın düşmanlarını mağlup etmek için tarihsel Çerkesya’da açlık ve hastalık başlatıldı. Rus stratejik düşüncesinde Karadeniz kıyısı özel bir yere sahipken Hazar Denizi çok daha önemsizdi.
Dolayısıyla Karadeniz kıyısında yaşayan Çerkesler’in neredeyse hepsi Rus ordusu tarafından katledilirken Kuzey Kafkasya’nın doğu ve orta bölgelerinde yaşayan Kuzey Kafkasyalılar toprakları üzerinde kalabildi. Çerkes aktivistlerine göre Rusya hükümeti bugün bile Çerkes halkına soykırım uygulamaya devam ediyor. Mesela Türkiye’deki kalabalık ve etkili Çerkes diasporasının anayurduna erişimi kısıtlanıyor. Bunun son örneği Türkiyeli Çerkes akademisyen Erdoğan Boz’un Kasım 2014’de Rusya’dan sınır dışı edilmesiydi. (bkz EDM, 3 Aralık)
Bu muamelenin Moskova ile iyi ilişkilere önem veren KAFFED’in bir üyesine yapılması ironikti. Boz kısa süre önce Kabardey-Balkarlı insan hakları savunucusu Valeri Hatajukov’a bir mektup yazarak Kuzey Kafkasya’yı ziyaret edebilmek için yardım istedi. Boz açıklama yapılmadan sınır dışı edildiğini iddia ediyordu ve giriş yasağının sebebini Rusya’nın Ankara büyükelçiliği de bilmiyordu. (Aheku.org, 9 Şubat)
Göç ve mülteciler üzerine çalışan tanınmış Rus uzman Anna Gannushkina’ya göre 2015 yılından önce siyasal sebeplerle Rusya’ya girmesine izin verilmeyen yabancı uyruklulara açıklama yapılmıyordu. 2015 yılında yürürlüğe giren yeni bir yasa hükümete açıklama yapma yükümlülüğü getirdi. Rusya’da dokuz resmi kurum yabancı uyruklu ziyaretçilere giriş izni vermeme yetkisine sahip. Gannushkina’ya göre siyasal sebeplerle konulan giriş yasağı zaman aşımına uğramıyor ve kaldırılamıyor. Rusya’ya giremeyen ziyaretçiler hiç olmazsa açıklama talep edebiliyorlar. Bununla birlikte Gannushkina Rus yetkililerin bu talepleri yerine getirdiklerini duymamış (Kavkazsky Uzel, 12 Şubat).
Rusya hükümeti Çerkeslerin anayurtla temaslarında en temel insan haklarını kullanmalarına bile imkan vermiyor. Bu durumda Çerkesler dış desteğe daha fazla ihtiyaç duyuyorlar. Ukrayna çatışmalardan başını kaldırıp Çerkeslerin tanınma talebiyle ilgilenemedi. Ama savaş durunca Rusya Federasyonu’nda yaşayan azınlıklara daha çok yoğunlaşacak. Çerkesler ve diğer ulusal azınlıkların yaşadığı Kuzey Kafkasya Ukrayna’nın mutsuz halkları desteklemeye başlayabileceği bir alan.
Çeviri : Dr. Ömer Aytek Kurmel