Kabardey-Balkarlı akademisyen Madina Khakuaşeva’ya göre Moskova halklar arasındaki anlaşmazlıkları aşmak için “Rus üst kimliği” yaratmaya çalışıyor.
Paul Goble, 2 Ağustos 2014
Kabardey-Balkarlı akademisyen Madina Khakuaşeva’ya göre Moskova halklar arasındaki anlaşmazlıkları aşmak için “Rus üst kimliği” yaratmaya çalışıyor. Ama zaten huzursuzluk yaşanan cumhuriyetlerde “olumsuz tavırlara” sebep olan şey, Rusça’nın diğer dillerden üstün olduğuna dair “tiksindirici açıklamalar” yapılması.
Kabardey-Balkar Beşeri Araştırmalar Enstitüsü’nde dilbilimci olarak görev yapan Khakuaşeva Kavpolit.com sitesine verdiği röportajda Rusya Kültür Bakanı Vladimir Medinski’nin Rusça dışındaki dilleri yok sayan tavrının sürmesi halinde önümüzdeki on yıllarda bazı dillerin yok olacağını söyledi (kavpolit.com/articles/edinyj_rossijskij_superetnos-7929/).
Akademisyene göre Çerkes halkının “toprak bütünlüğünün olmaması” sebebiyle Çerkes dili de tehdit altında bulunuyor. Çerkes halkı en az dört farklı cumhuriyete ve bölgeye ayrılmış durumda. Çerkesce ve diğer Kuzey Kafkasya dilleri birçok kişi tarafından konuşulmalarına rağmen çok az okunup yazıldıkları için benzer olumsuzluklarla karşı karşıyalar.
Khakuaşeva’ya göre meseleye yüzeysel olarak yaklaşılırsa sorun yaşanmadığı düşünülebilir. Çünkü en azından Nalçik’te geçmişe göre daha çok insan Rusça dışındaki dilleri konuşuyor. “Ama bu bir yanılsama”. Kentli gençler çalışmak için Rusya’ya gidiyorlar. Kırsaldan kentlere göçeden gençler ise iki veya üç kuşak sonra bu dilleri “artık konuşmayacaklar”.
Şimdiden giderek daha az sayıda insan bu dilde yapılan yayınları okuyor ve “edebiyat dili ciddi bir krizle karşı karşıya”. Dilbilimciye göre “2012 yılında Kabardey-Balkar Cumhuriyeti Yazarlar Birliği’nde dişe dokunur tek yazar veya genç şair yoktu. Çok üzücü”.
Khakuaşeva’ya göre bir şeyler değişmezse 25 ile 50 yıl arasında Kabardeyce yok olacak. Nikita Kruşçev’in 1961 yılında Rusça’nın kullanımınını desteklemesi bu trende katkıda bulunsa da Medinski politikaları daha da kötü sonuçlara yol açacak. Kruşçev’in kararları protestoları ateşlemişti ; Medinski’nin sözleri tepkileri daha da artıracak.
Rus-dilli “üst kimlik” inşa etme fikri hem tehlikeli hem de uluslararası gerçeklerle uyumlu değil. Erime potası Amerika’da bile insanlar ulusal geçmişleriyle aralarındaki bağı korumak istiyorlar.
Dilbilimciye göre geçmişe özlem insanın doğasında var ; ulusların “tarihsel yurtlarında yaşadığı” Rusya’da “bu doğal durum daha da güçleniyor”. Diller ulusların varoluşunun temelinde yer alıyor. Dolayısıyla, Khakuaşeva’ya göre, Medinski’nin yaptığı türden açıklamalar “iğrenç” olmanın dışında “Rus şovenizminin” yansımaları olarak tehlikeli de.
Akademisyen meselenin sadece dillerle ilgili olmadığı görüşünde. “Resmi olarak federal bir devlette yaşıyoruz ama bunun kağıt üzerinde kaldığını herkes biliyor. Her şeye otoriter biçimde merkezden karar veriliyor”. Kararlar halkın iradesine dayanmıyor, “dayatılıyor”.
Kabardey-Balkarlı dilbilimci ekliyor : “Bölgelerdeki insanların görevinin yukarıdan gelen emirleri uygulamak olduğunu uzun süredir hepimiz anlamış bulunuyoruz. Bu çok saydam bir düzen. Bunu anlamak için siyasetçi olmaya gerek yok”.
Çeviri : Dr. Ömer Aytek Kurmel