27 Haziran’da yapılan Adığe Xase-Çerkes Parlamentosu konferansı
Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti sonbaharda Olağanüstü Çerkes Konferansına ev sahipliği yapacak. Çerkesk kentinde 8 Temmuz’da yapılan Adığe Xase – Çerkes Parlamentosu toplantısında hazırlık planları tartışıldı.
Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti sonbaharda Olağanüstü Çerkes Konferansına ev sahipliği yapacak. Çerkesk kentinde 8 Temmuz’da yapılan Adığe Xase – Çerkes Parlamentosu toplantısında hazırlık planları tartışıldı. Xase Başkanı Muhammed Çerkesov’a göre cumhuriyette yaşayan Çerkeslerin maddi durumu son zamanlarda iyice kötüye gitti.
Olağanüstü Konferansta 1957 öncesindeki Çerkes özerkliğine dönüşün talep edilmesi bekleniyor. Cumhuriyette yaşayan 60.000 Çerkes’in çoğu Adyge-Khabl ve Khabez bölgelerinde ikamet ediyor. Çerkes aktivistlere göre ayrılma kolay olacak (Natpressru.info, 10 Temmuz).
Çerkesler cumhuriyet nüfusunun sadece yüzde 12’sini meydana getirdiği için Moskova ayrılık talebine duyarsız kalabilir. Ayrıca Kremlin bölgeleri ufaltmak değil, genişletmek istiyor. Buna rağmen Çerkeslerin dışlanmışlığı cumhuriyeti ve bölgeyi istikrarsızlığa sürükleyeme potansiyeline sahip. Etnik Çerkesler Karaçay-Çerkes’te küçük bir azınlık olmalarına karşın komşu Kabardey-Balkar’da çoğunluktalar.
Karaçay-Çerkes geçmişte bir istikrarsızlık döngüsü yaşadı. Nüfusun yüzde 41’ini oluşturan Karaçay çoğunluk ve Çerkesler liderlik için çatıştılar. Türk-dilli etnik Karaçaylar cumhuriyetin siyasi yaşamına egemenler. Cumhuriyete adını veren ikinci halk olan Çerkesler ise güç kazanmak için zaman zaman seslerini yükseltiyorlar.
27 Haziran’da toplanan Adığe Xase – Çerkes Parlamentosu konferansında Khabez bölgesi başkan yardımcısı Renat Magomedov cumhuriyet yetkililerini Çerkesler’in yaşadığı bölgelerin sorunlarına duyarsız kalmakla suçladı. Khabez bölgesinin sosyal altyapısı özel bir fon tarafından desteklendiğini söyledi. Magomedov cumhuriyet yönetimiyle iletişiminin güçlenmesi için Çerkes aktivistlerden yardım istedi.
Çerkesler’in yaşadığı bir başka bölge olan Adyge-Khabl’in de benzer sorunlar yaşadığı söyleniyor. Bölge başkan yardımcısı Haji-Murat Utegushev konferansta yaptığı konuşmada okul öncesi yuvaların bulunmadığını, okulların tamire muhtaç olduğunu, hastane ve yolların çürüdüğünü belirtti. Utegushev’e göre cumhuriyet yönetimi diğer bölgelere yardım ederken Çerkesleri ihmal ediyor. Adığe Xase lideri Çerkesov’a göre asıl sorun Çerkeslere sistematik ayrımcılık uygulanmasından kaynaklanıyor (Kavkazsky Uzel, 29 Haziran).
Bir başka yerel halk Abazalar da cumhuriyet yönetiminden kötü muamele gördükleri için mutsuzlar. Cumhuriyet nüfusunun yüzde 7’sini oluşturan Abazinler dil bakımından Çerkesler ve Abhazlara yakınlar.
Abaza sivil toplum örgütü lideri Janibek Kuzhev Rosbalt haber ajansına yaptığı açıklamada Abazaların ihmal edildiğini, kasaba ve köylerinin çürümekte olduğunu, gençlerin Rusya’nın komşu bölgelerine ve Abhazya’ya gitmek üzere yurtlarını terk ettiklerini dile getirdi. Yönetimin kısa süre önce yaşanan selde toprakları su altında kalan Abazinlere kayıtsız kaldığı söyleniyor.
Abaza halkının isteği üzerine 2006 yılında bir Abazin bölgesi oluşturuldu. Ne var ki, Abazin aktivistlere göre, bölgeye yeterli altyapı yatırımları yapılmadı (Rosbalt, 9 Temmuz).
Karaçay-Çerkes Kuzey Kafkasya’da siyasi ayrışmayı kısmen de olsa kabul eden tek cumhuriyet.
Abaza halkının 2005 yılındaki kitlesel protesto eylemlerinin ardından 2006 yılında Prikubansky, Ust-Jegutinsky and Khabez bölgelerinden oluşan Abazin birimi oluşturuldu.
Cumhuriyet nüfusunun yüzde 3’ünü oluşturan bir başka Türk-dilli halk etnik Nogaylar 2007 yılında kendi bölgelerini kurdular. 15.000 nüfusa sahip Nogay bölgesi sadece sekiz köyden oluşuyor.
Kendi bölgesine sahip olma dışında pay alamayan Abazalar memnun değiller. Tek gelir kaynağı federal yardımlar kurumaya yüz tuttuğu için (EDM, 22 Haziran) paylaşım kavgası ve etnik gerginlik şiddetleniyor.
Karaçay-Çerkes son yıllarda manşetlere çıkmasa da kitlesel protesto gösterilerine sahne oldu.
Burası Kuzey Kafkasya’da son yirmi yıl içinde kızgın göstericilerin başkanı koltuğundan ettiği tek cumhuriyet.
2004 yılında dönemin başkanı Mustafa Batdyev’in damadı Ali Kaitov’un köklü Karaçay ailelerine mensup birkaç kişiyi öldürmesinin ardından ortalık karıştı. Öfkeli göstericiler Çerkesk’te bulunan hükümet binasını bastılar. Batdyev kaçtı (Newsru.com, 10 Kasım 2004). Moskova’nın Kuzey Kafkasya özel temsilcisi Dmitry Kozak Batdyev’i geri getirmeyi başardı. Kaitov’un uzun bir hapis cezası almasıyla protestocuların isteği yerine getirilmiş oldu. Batdyev de bir süre sonra görevinden ayrıldı.
Daha küçük etnik grupların kendilerini dışlanmış hissettiği ve statükoya bayrak açtığı Karaçay-Çerkes’in önünde yeni bir istikrarsızlık dönemi olabilir.
Çeviri : Dr. Ömer Aytek Kurmel
Cherkessia.net, 24 Temmuz 2015