Adıge yazı dili ve kültürünü karşılama bağlamında, Śey İbrahim adlı Adıge Cumhuriyeti Ulusal Tiyatrosu tarafından düzenlenen bir yuvarlak masa toplantısı AC Gazeteler Evi’nde yapıldı. Toplantı Rusya Edebiyat Yılı kapsamı içinde yer alıyor.
“Ulusal oyun yazarlığının bugünü ve yarını” adı altında düzenlenen oturum Ulusal Tiyatro sanat yönetmeni Ŝheleĥo Svetlane tarafından yönetildi. Ŝheleĥo Svetlane’nin açış konuşmasında belirttiği düzen içinde kültür ve bilim insanları, yazarlar toplantıya çağrıldılar. S. Ŝheleĥo, oyun yazarlığının durumunun, sorunlarının genişliğince değerlendirilmesi ve yararlanılabilecek tüm çıkış yollarının ortaya konulması gerektiğini söyledi.
Karşılıklı konuşmaları Adıge Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı şube müdürü Şevcen Bele genişletti. Şevcen Bele, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in kültürün geliştirilmesi konulu yayınladığı karara uygun olarak oyun yazarlarının anlaşmaları ve yarışmalar düzenlemeleri olanaklıdır, dedi.
Daha çok sayıda piyes yazılacak ve sahnelenecek olursa, tiyatronun işlevi de gelişmiş, artmış olacaktır. Tiyatro için belirlenmek istenen resmî yaklaşımı belirlemek zor bir şey midir? Kültürel konulara yıllarını vermiş olan Łıĥuće Anzavıryeni oluşturulan bir grubun da yönetmeni. Özetlemeler yaptı. Łıĥuće Anzavır Kültür Bakanlığı ile tiyatronun uyum halinde çalışmasının önem taşıdığını vurguladı. Ulusal tiyatronun oyun yazarlığını (dramaturjiyi) ve Adıgeceyi ön plana taşıması, yaşamı daha iyi bir yönde değiştirmesi zorunludur, dedi.
Haneĥu Adam’ın adını taşıyan Müzikal oda tiyatrosu da daha çok sayıda Adıgece temsiller sahnelemeli dendi toplantıda. AC Devlet Filarmonisi’nde çalışan kukla tiyatrosu temsilcisi Neğoy Zuryet de eleştride bulunmaktan kaçınmadı. Çocuklar için Adıgece gösteriler sunuyorlar. Ancak sahneleme konusunda çok sayıda engeli aşmak zorunda kalıyoruz, dedi. Bu konuda eğitim almış kişi sayısı az.
Ulusal tiyatronun sorunları şubesi müdürü Kuyıĵ Nefset iyi oyuncularımızın bulunduğunu, tiyatroda Adıgeceyi nasıl kullandıklarını, oyun yazarlığının bir
konuya yoğunlaştırılamayacağını söyledi ve bu gibi konulara ilişkin görüşlerini açıkladı. Dil ile, dünya bilinci, dünyayı tanıma, merhamet/ acıma duygusu ve amaç eksiz anlatılabilir. Tiyatro bu konuda müthiş bir güç oluşturuyor, dedi.
Günümüzün Kahramanı Kimdir?
Oyun yazarı Ĥunego Saide’nin dile getirdiği görüşler her konuya damga vuracak değerde bize göre. Sahnelenen ve insanlara sunulan temsil için “edebi kahraman” (litêraturne gêroy) tipine gereksinim var. Günümüz yaşamında böylesine kahramanlar kalmış mıdır? Televizyon filmlerini örnek
gösteren bazı kişiler polislerin günümüz kahramanları olabileceğini söylediler. Ancak bu görüşe asla katılmadıklarını söyleyenler de çıktı. Bu gibi kişilerden gazeteci Tev Zamire, yurda dönüş yapmış Psıblene Murat ve Yenemıko Mevlıd gibi ulusa hizmet eden kişilerin kahraman sayılabileceğini söyledi.
Tev Zamire’nin görüşü doğrultusunda hareket ettiğimizde, Aleksandr Matrosov ve Andırĥoye Ĥusên (Андрухаев Хусен)gibi kişiler –İkinci Dünya Savaşı Sovyetler Birliği kahramanları-, barışa hizmet etmiş kişileri, sporcular kahraman sayılıyorlar.
Yazar, oyun yazarı Łıxese Muhdin’in yapıtları yaşamı dillendiriyorlar. Oyun yazarı olmak için en çok nelere dikkat etmek gerekiyor? Nasıl okuyacak ve kendini eğiteceksin? Tanrının vermediği bir yeteneği sen kendin yaratabilir misin? Nitekim, Łıxese Muhdin, bu nedenle, toplantıya gelen ünlü oyuncuları ve biliminsanlarını örnek gösterdi ve onlara duyduğu saygıyı dile getirdi.
Biliminsanı Mamıy Rusĺan edebiyat dilimize değer biçerek, dilimizin sahnede kullanılması durumunu karşılaştırmalı olarak değerlendirdi. Yazarı düzgün bir piyes yazmış olsa bile, oyuncu hakkını vererek konuşmadığı takdirde temsil amacına ulaşamıyor. Adıgecenin öğrenilmesi aile, anaokulu ve okul sıralamasından geçiyor. Bu bağlamda gençlerin Adıgeceyi iyi öğrenmeleri konusunda tiyatronun önemli bir işlev taşıdığı toplantıda dile getirildi.
“Ve, si Th, kısfeğeğu!” (Ey, Benim Tanrım, Bağışla Beni) adlı piyes Enem beldesinde sahnelendi. Adıgeceyi iyi bilmeyen çocuklar temsili yeterince algılayamadılar. Küçük çocuklar için masallara ve güldürülere gereksinim var, dendi.
Hangi Noktaya gelmeliyiz?
Vınereko Raye, Yemıj Muliet, Tev Zamire, Yenemıko Mevlid, Hakuy Asĺan, Haćemıze Susanne, Kazane Yusıf, Perenıko Çetibe, Ŝhapĺeko Kasey, Hakune Zarême ve daha başkaları Adıgecenin normları, oyun yazarlığının(dramaturji) ve Ulusal tiyatronun geleceği, temsillerin artan sayıda Adıgece sahnelenmeleri konularında görüşlerini belirttiler. Ulusal tiyatromuz 78 yaşında. Onlarca piyes sahnelenmiş durumda. Oyun yazarlığının temeli sağlamlaştı. Čyeko Yunıs’ın vurguladığı gibi, gençler için birçok örnek var. Čyeko Yunıs, yıllarını Ulusal tiyatroya vermiş kişilere ilişkin bir kitap yayınlanırsa, bunun eğitim açısından büyük bir önem taşıyacağını söyledi.
Ŝheleĥo Svetlane ile Şevcen Bele’nin özetlemeleri bize tiyatroya ilişkin sorunları “Adıge mak” gazetesinde daha sık sayıda yayınlamamız gerektiğini öğretiyor.
Adıge mak, 13 Mart 2015
Çerkesçe'den Çeviren: Hapi Cevdet Yıldız
