40 yaşın altındakiler Adıgeceyi anlıyorlar ama bunların çoğu Adıgece konuşamıyor. Kuzey Kafkasya’daki Adıge yörelerindeki okullarda haftada en çok 3-4 saat Adıgece okutuluyor. Televizyon programları ve yayınlar tümüyle Rusça olmuş. Adıgeceyi öğrenmemin nedeni ise, Gürcüce ile Adıgecenin aynı kökten çıkmış olmaları. Benzer sözcükler var.
14 Mart Adıgece Günü. Anayurtta anadilinin öğrenilmesine ilişkin değişik görüşler bulunuyor. Bu konuda, şarkı, şiir ve resim yarışmaları, dil konulu toplantılar düzenleniyor.
Bir süre önce Maykop kentinde bir toplantı yapıldı ve Adıgecenin sorunları ele alındı, Adıge Cumhuriyeti yöneticileri her şeyin yerli yerinde olduğunu, kaygılanmamak gerektiğini, Adıgecenin yok olma tehlikesi ile karşı karşıya bulunmadığını, kaybolmakta olan diller arasında yer almadığını söylediler. Adıge Cumhuriyeti eğitim ve bilim bakanlığı verilerine göre, dili öğrenmek için her türlü olanaktan yararlanmak mümkün. Şu an Adıgey’deki 51 anaokulu ile 45 okulda Adıge dili ve edebiyatı dersleri işleniyor. Verilere göre toplam 12 bin öğrenci Adıgece öğreniyor.
Toplantıda Adıgece öğretmenler yetiştirecek olan Adıge Devlet Üniversitesi’ne bağlı Ulusal fakülteye eğitim ücreti istenmeksizin öğrenci alınacağı da açıklandı.
UNESCO verilerine göre ise, yeryüzündeki 6 bin dilin yarısı, yakın bir gelecekte yok olabilecek. UNESCO, Adıgeceyi de yok olacak diller listesi içine almış bulunuyor. Yok olacak diller arasında Kuzey Kafkasya’da konuşulan Karaçay-Balkarca, İnguşça, Çeçence, Osetçe, vb de yer alıyor.
Adıgecenin geleceği Maykop Adıge Xase örgütü tarafından iyi bulunmuyor. Bu konuda derneğin emektar üyesi Hapay Arambıy şöyle konuştu:
Bir süre önce, gazetelerde durumun kötü olmadığına, Adıgeceyi öğrenenlerin sayısının arttığına ilişkin haberler yer aldı. Şimdi ben Adıgeceyi öğrenenlerin sayısı arttı diyenlere, ne kadar artmış bu sayı diye sormak isterim.
Gürcistan’da (Ĥurśe) Adıgece öğrenimi çalışmaları var. Bu konuda çalışmaları olan genç biliminsanı Kvakhadze Aleko Adıgecenin korunması gerektiğini söylüyor. Aleko’nun Özgürlük Radyosu’na yaptığı açıklama şöyle:
Diaspora, dış ülkeler Adıgelerinin Adıgeceleri kötü durumda. 40 yaşın altındakiler Adıgeceyi anlıyorlar ama bunların çoğu Adıgece konuşamıyor. Kuzey Kafkasya’daki Adıge yörelerindeki okullarda haftada en çok 3-4 saat Adıgece okutuluyor. Televizyon programları ve yayınlar tümüyle Rusça olmuş. Adıgeceyi öğrenmemin nedeni ise, Gürcüce ile Adıgecenin aynı kökten çıkmış olmaları. Benzer sözcükler var.
Adıgece konusunda çalışan çok sayıda biliminsanı, Adıgecenin yok olmaya doğru yol aldığını söylüyor. Dil uzmanları, Adıgecenin yok olmakta olmasının nedenini, Adıgecenin zorunlu bir eğitim dili olmaktan çıkarılarak isteğe bırakılmış bir öğretim diline dönüştürülmüş olmasına bağlıyorlar. Adıgecenin yaşaması, uzmanlara göre, Adıgecenin yeniden zorunlu bir okul, bir eğitim dili yapılmasına bağlı.
Biliminsanlarının saptamalarına göre, her ay iki dil yeryüzünden siliniyor. Dil hemen yok olmuyor. Yok olma öncesi süreç dört aşamadan geçiyor. Biliminsanlarına göre Adıgece ilk aşamada.
Şerces Laris
Özgürlük Radyosu, 14 Mart 2015, Tuapse Press
Çerkesçe'den Çeviren: Hapi Cevdet Yıldız