Adıge arkeologu Tev Asĺan
Masalların gerçeği anlattığı durumlar da olabilir mi?
Biliminsanları halk anlatıları ile masalların (txıdeĵ) bir gerçekten kaynaklanabileceğini, gerçekçi bir temele dayalı olabileceğini kabul ediyorlar. Arkeolojiyi ele alırsak, örneğin Adıgey’de birçok yerde, yığma mezarlara (uaŝhe/ tümülüs) ilişkin ilginç anlatılar, öyküler bulunuyor. Özgürlük Radyosu’nun konuştuğu arkeolog Tev Asĺan, anlatılardaki olayların doğrulandığı durumlarla karşılaştığını söylüyor. Bu yolla geçmiş bazı olayları açıklayabiliyoruz, dedi.
Tev Asĺan: Asıl kaynağım, çocukluğumda dizleri dibinden ayrılmadığım bilgili iki büyük annemdir. Yanlarında oturur, anlattıkları her şeyi dinlerdim. Adıgelerin yazıları yoktu ama binlerce yıl süresince biriktirmiş oldukları sözlü ürünleri, bilgileri vardı, yaşlılar bunları bize sözlü olarak anlatırlardı. Nart anlatılarındaki yiğitler, olup biten olaylar hep ilgimi çekerdi. Yıllardan beri arkeoloji alanında çalışıyorum, anlatılan şeyleri iyi biliyor, hemen anımsıyor, yerli yerine oturtuyorum.
Adıge masallarının, halk öykülerinin doğruyu yansıtıp yansıtmadıkları konusunda ne dersiniz?
Tev Asĺan: Eski, kadim Adıge toprağının merkezi masallarımızda, menkıbelerimizde anlatılıyor . Çoğu kişi bunu algılayamıyor. Masallarda anlatılanların çoğunun doğru çıktığına, doğrulandığına birçok kez tanık oldum.
Günümüz insanlarının hâlen masal oluşturdukları gibi bir durumla karşılaştığın oldu mu hiç
Tev Asĺan: Günümüzde, halk içinde masal düzüldüğüne, oluşturulduğuna ilişkin bir durumla karşılaşmadım, ancak halk şarkıları düzüldüğüne, söylendiğine tanık oldum.
Söyleşiyi yapan: Şerces Laris
Özgürlük Radyosu, 15 Şubat 2015, Tuapse Press
Çerkesçe'den Çeviren:Hapi Cevdet Yıldız