Valery Dzutsev:Dünya Çerkes Birliği’nin Moskova’ya Yakınlığı İşe Yaramıyor

DÇB başkanı Hauti Sokhrokov

DÇB ve bilhassa başkan Sokhrokov skandallarla anılıyor. Çerkes aktivistler tarafından kayıtsızlık ve ihanetle suçlanıyorlar. 

Valery Dzutsev, 8 Temmuz 2015

Dünya Çerkes Birliği (DÇB) başkan yardımcısı Adem Bogus 22 Haziran’da yaptığı açıklamada başkanlık seçimine kadar üyeliğini askıya aldığını duyurdu. Bogus 12 Haziran’da yapılan DÇB konferansına da katılmamıştı. Bogus kendisi gibi Adigey kökenli olan DÇB yürütme kurulu üyesi Khakuz Adem’in de üyeliğini askıya aldığını söyledi. Her iki lider başkan Hauti Sokhrokov’un politikalarıyla uyumsuzluklarını gerekçe gösterdiler (Facebook.com, 22 Haziran). Aynı zamanda Adigey Adığe Xase başkanı olan Bogus, Soçi Kış Olimpiyatı sürecinde eleştirel tavır takınan isimler arasındaydı. 

DÇB ve bilhassa başkan Sokhrokov skandallarla anılıyor. Çerkes aktivistler tarafından kayıtsızlık ve ihanetle suçlanıyorlar. 

Kökleri 1990 yılında Hollanda’da yapılan toplantıya dayanan DÇB Mayıs 1991’de Nalçik’te kuruldu. Örgütün Rus gizli servisleri tarafından yaratıldığına ilişkin yaygın bir kanaat var. DÇB meşru olduğunda ısrar ediyor. Rusya’da ve dışarıda Çerkesler’in ulusal ve kültürel çıkarlarını savunan tek örgüt olduğuna dikkat çekiyor (Intercircass.org, 8 Temmuz). 

2014 Soçi Olimpiyatı öncesinde Rus yetkililerin Çerkes örgütlerine ilişkin kaygılarının artmasına paralel olarak DÇB Çerkesler’in çıkarlarını savunmayı bıraktı. 2012 yılında yapılan seçimli kongrede Kabardey-Balkar lideri Arsen Kanokov memuru Hauti Sokhrokov’u destekledi. Ama bunu beklenmedik bir tarzda yaptı. Kanokov’a göre Sokhrokov’un adaylığı “Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin, Moskova’nın Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi temsilcisi Aleksandr Khloponin, Karaçay-Çerkes başı Raşit Temrezov ve Adigey başı Aslan Thakuşinov için uygundu” (Aheku.net, 21 Ekim 2012). 

Kanokov bir STK’nın neden Rusya devlet başkanının onayını alması gerektiğini açıklamadı. Çerkes aktivistlerin çoğu Karaçay-Çerkesli Vyacheslav Derev’in başkan olmasını istiyordu. Derev Rusya Federasyon Konseyi (parlamentonun üst kanadı) üyesi ve Karaçay-Çerkes’in köklü bir Çerkes ailesine mensup. Delegelerin Sokhrokov’un atanmasıyla yaşadıkları hayal kırıklığı o denli büyüktü ki alternatif bir örgüt kurulması bile önerildi (Kavkazskaya Politika, 29 Ekim 2012). 

Çerkes Meselesi Soçi’de düzenlenen olimpik oyunlar öncesinde büyük ilgi görmeye başladı. Karadeniz kıyısındaki Soçi kenti bir zamanlar Çerkes anayurdunun parçasıydı. Rusya İmparatorluğu 19. yüzyılda Çerkes topraklarını istila edince Çerkesler kitleler halinde Osmanlı İmparatorluğu’na sürgün edildiler veya öldürüldüler. Bölgenin Çerkes nüfusunun yüzde doksanı tarihsel topraklarından çıkarıldı.

Sürgün neticesinde en kalabalık Çerkes nüfusu Kuzey Kafkasya yerine Türkiye’de yaşıyor. Çerkesler Rusya’nın soykırımı resmen tanıması için dünya çapında kampanya yürüttüler. Oyunlar tarihsel Çerkes yurdunda düzenlendiği için 2014 Soçi Olimpiyatı bu kampanya için uygun koşullar yarattı. Ne var ki aralarında DÇB’nin de olduğu bazı Çerkes örgütleri Rusya hükümetini taviz vermeye zorlamak yerine Çerkesleri yatıştırmaya çalıştılar.

DÇB başkanı Sokhrokov Aralık 2013’de Soçi Olimpiyatı’nın boykot edilmesini isteyen Çerkes aktivistlere karşı durmak için Londra’ya gitmek istedi. Sokhrokov vize alamadığı için Birleşik Krallığa gidemese de Rusya hükümetine yardım etmek istemesi onu Çerkes aktivistlerle karşı karşıya getirdi (Aheku.net, 11 Aralık 2013). 

DÇB’den memnun olmayan Rusya dışındaki Çerkes örgütleri değişim arayışının öncüsü oldular. Türkiye temsilcisi KAFFED DÇB’den ayrılabileceği tehdidinde bulundu. Bogus Kavkazsky Uzel sitesine “en kalabalık Çerkes diasporası Türkiye’de yaşıyor. Türkiye diasporası olmadan DÇB yaşayamaz” açıklamasını yaptı. 

Bogus Rusya makamlarıyla zıtlaşma yerine “yapıcı” bir ilişki biçimini tercih ettiğini söylüyor. 

Adigeyli aktiviste göre Çerkesler önemli sorunlarını ancak Rus yetkililerle işbirliği yaparak çözebilirler.

Oysa DÇB, Rusya’ya sadakat duyanlara bile hayal kırıklığı yaşatıyor. Krasnodar bölgesinden Asker Sohte farklı düşüncelere sahip Çerkes örgütlerinin DÇB çatısı altında diyaloğa girmeleri çağrısı yanıtsız kaldı. Sohte buna karşılık derneğini DÇB’den çekti. 

DÇB’nin seçimli genel kurulu Eylül 2015’de yapılacak. Çerkes örgütleri şimdiden DÇB’nin geleceği için karamsarlar. DÇB şu ana kadar bileşenlerinin isteklerine duyarsız kaldı.

Rusya’ya sadık Çerkesler bile giderek daha çok “komplocular kulübü” görüntüsü alan DÇB içinde kalmak istemediklerini söylüyorlar (Kavkazsky Uzel, 2 Temmuz). 

Çerkesler ve Rusya hükümeti Çerkes Meselesinin gündemini belirlemeye çalışırken DÇB için de mücadele edecekler. Çünkü DÇB’ye egemen olmak kudretli Çerkes diasporasına uzanmak ve hakim olmak anlamına geliyor.

Çeviri : Dr. Ömer Aytek Kurmel