Çin firmaları İnguşetya’nın coğrafi konumundan yararlanmayı planlıyorlar.Tarım alanında yatırım yapmak, ürünlerini Çin’e ihraç etmek ve ayrıca büyük bir lojistik merkezi kurmak istiyorlar.
Valery Dzutsev, 4 Mayıs 2015
Çin’in Kuzey Kafkasya’daki bağlaşığı bölgenin en küçük cumhuriyeti İnguşetya. Bu akla gelmeyecek bir ittifaktı. İnguş hükümeti cumhuriyetin Rusya-Çin forumuna ev sahipliği yapacağını ve milyonlarca dolar tutarında sözleşmelerin imzalanacağını açıkladı. İnguşetya Çinli yatırımcılara 100 hektar toprak kiralayacak. Burası için 400 milyon dolar tutarında birkaç yatırım projesi düşünülüyor. Çin firmaları tarım alanında yatırım yapmak ve ürünlerini Çin’e ihraç etmek istiyorlar. Yatırımcılar ayrıca büyük bir lojistik merkezi kurmayı ve İnguşetya’nın coğrafi konumundan yararlanmayı planlıyorlar. Çin İnguş petrolüyle de ilgileniyor (Kavkazskaya Politika, 28 Nisan). Çin firmaları eski petrol kuyularını açmayı ve modern teknolojiyi kullanarak üretime tekrar başlamayı öneriyorlar. İnguşetya’da 200 civarında kapanmış kuyu var. Çinli yatırımcılar Rus petrol şirketi Rosneft ile işbirliği yaparak kuyuları işletmeye açmayı planlıyorlar. (Evkurov’s Blog, 10 Nisan)
Çin’in İnguşetya ve Kuzey Kafkasya’ya ilgisi kafaları karıştırıyor. Bölgenin tarım veya enerji kaynakları sınırlı. Tek istisna Hazar kıyısındaki Dağıstan. Kuzey Kafkasya’da ekilebilir toprak az. Rusya’nın diğer bölgelerine kıyasla Kuzey Kafkasya cazip değil. Siyasal şiddet riski var ve yolsuzluk yaygın. Üstelik karlılık düşük.
Çin Kuzey Kafkasya’da daha önce de yatırım yapmak istemişti. Rusya’da ilk dalga ekonomik krizin yaşandığı 2008-2009 yıllarında Çin firmaları Kuzey Kafkasya’da fizibilite çalışmaları yapmışlardı. 2010 yılında Çin şirketi Norinco International Cooperation Ltd. Pyatigorsk’ta 250 milyon dolar değerinde bir sayfiye tesisi kuracaktı (RIA Novosti, 9 Mart 2010). Aynı şirket Dağıstan’da bir kamyon fabrikası ve beton tesisi kurmayı planlıyordu. Bir başka Çin firması Dalian Tiangong Mimarı Tasarım Dağıstan’ın başkenti Mahaçkale’de yeni bir banliyö projesi üzerinde çalışıyordu. (Expert, 6 Haziran 2011) Rus hükümeti Çinli yatırımcı adaylarına çelişkili tepkiler verdi. Moskova Çinli yatırımcıları Kuzey Kafkasya’ya gelmeye teşvik etmiş olmalı. Ama Rusya’nın Çinli yatırımcılara kimi durumlarda resmi güvence vermediği de biliniyor. Çin yatırım projelerinin hiçbiri gerçekleşmedi.
Çinli yatırımcıların Kuzey Kafkasya’da yaşadığı en kötü olay 7 Mart 2014’de Dağıstan’da cereyan etti. Bir grup genç Dağıstanlı Sivukh bölgesine bağlı Hasavyurt köyünde bulunan domates serasındaki Çinli işçilere saldırdı. Saldırganlar 2 milyon dolar tutarındaki tesisi yaktılar. Köylüler kendi istedikleri toprağın Çin firmasına verilmesine ve şirketin kimyasal madde kullanmasına kızmışlardı. Saldırganlar ceza almadı. Dağıstan hükümeti muhtemelen saldırıya pasif onay vermişti (Kavkazsky Uzel, 15 Mart).
Bu olaya ve başka sorunlara rağmen Çin İnguşetya’ya yatırım yapmakta istekli. Oysa son yıllarda bölgede yatırım koşulları iyileşmedi. Şiddet potansiyeli kısmen zayıflasa da yolsuzluk, siyasal istikrarsızlık ve düşük kar oranları değişmedi. Rus hükümeti geçmişteyatırımcıların zararlarını telafi edebiliyordu. Moskova’nın kaynakları kururken bu artık imkansız. Pek öne çıkarılmasa da Çin’in yatırımları Çin mallarının pazarlanması için bir araç. Ne var ki bu tezin de zayıf yanları var. Kuzey Kafkasya’da nüfus görece yoğun ama alım gücü düşük.
En tutarlı açıklama Moskova ile Pekin’in bir uzlaşmaya varmış olmaları ihtimali. Çinli yatırımcılar Kuzey Kafkasya’ya geldiklerine göre Kremlin’den onay almış olmalılar. Moskova Çinli firmalara Rusya’nın başka bölgelerinde cazip işler almak için Kuzey Kafkasya’ya yatırım yapma şartını koymuş olabilir. Geçmişte de bazı Rus oligarklara benzer baskılar yapılmıştı. Yabancı yatırımlar artık yapılamayan devlet yatırımlarının alternatifi gibi görülebilir. Moskova Çin’i ideolojisini yaymaya çalışan bir ülke olarak görmüyor. Dolayısıyla Kuzey Kafkasya’ya yatırım için iyi bir aday. Yine de, Moskova Çin’in Kuzey Kafkasya’daki varlığından tam olarak “rahat” değil. Çin’in yatırımları sayesinde Kuzey Kafkasya’da refah artarsa ayrılıkçı eğilim güçlenebilir. Yoksulluk sürerse sosyal patlama ihtimali var. Moskova’nın işi hayli zor.
Çeviri : Dr. Ömer Aytek Kurmel